Xuất bản nội dung số, xuất bản sách in truyền thống

Đến thời điểm hiện tại, toàn cầu đang chứng kiến một nền công nghệ thông tin phát triển đáng kinh ngạc, với những thành tựu ứng dụng trong đời sống con người. Việc xuất bản nội dung số cũng chưa bao giờ đơn giản hơn vậy, trong đó phải kể đến facebook, zalo...trước đó là blog và website. Điều này, khiến cho mỗi cá nhân, con người đều có thể thực hiện được một nội dung cần truyền tải một cách bài bản, trình bày đẹp mắt, thu hút được nhiều người đọc và đa số đều có giá trị cao về trí tuệ. Điều đó cũng làm cho dữ liệu thông tin về con người và cuộc sống dày lên và lớn chưa từng có trong lịch sử.

Bên cạnh đó, với công nghệ mới AI (trí tuệ nhân tạo) thì có thể trong tương lai không xa, chính máy móc có thể tự tạo nội dung mới để truyền lại đến cho con người, trong đó phải kể đến google translate. Đây là một thứ công nghệ cực kỳ phát triển và nó sẽ làm cho loài người không còn rào cản về ngôn ngữ nhiều nữa.

Trên thực tế, xuất bản sách in truyền thống có bề dày lịch sử, là phương tiện lưu giữ thông tin và tri thức bền vững, và tiếp tục sẽ là phương tiện lưu trữ tri thức và thông tin chính trong tương lai. Điều đó cho thấy xuất bản sách in truyền thống vẫn tồn tại song hành với những hoạt động của xuất bản nội dung số hiện nay. Nhưng cũng nên thừa nhận một sự thật rằng, xuất bản sách in truyền thống có sự tác động mạnh mẽ từ cơn bão của xuất bản nội dung số. Nhìn nhận những đặc tính của hai loại hình này, để thấy sự khác biệt và mối tương quan trong tiến trình phát triển của loại hình phát triển và lưu hành thông tin mang tính thời đại.
  Sự khác biệt của xuất bản nội dung số hơn xuất bản sách truyền thống là ở sự cập nhật, tốc độ lan truyền, xuất bản nội dung số còn mang lại cảm xúc cho tác giả ngay tức thì, khi độc giả được quyền bình phẩm trực tiếp, giúp tác giả có thể sửa đổi, bổ sung để hoàn chỉnh tác phẩm nhanh chóng.

Ở Việt Nam, nhà nước và đội ngũ những người làm văn hóa đang nỗ lực mang sách báo, giấy in đến với người dân, với những chính sách và điều hướng tích cực. Tuy nhiên, dẫu cho xuất bản truyền thống là hệ thống tri thức mang tính khá hoàn chỉnh bởi nó ổn định nội dung, không dễ thay đổi theo thời gian, mang tính pháp lý, nhưng xuất bản truyền thống vẫn dần thu hẹp lại, vì với nhu cầu hiện đại nó không thể truyền tải được mọi thông tin mang tính thời đại. Trong khi, những hình ảnh, thông tin, âm thanh, video được truyền qua các thiết bị số lại tỏ ra được lĩnh hội nhanh chóng và phổ rộng hơn hết thảy, mà xuất bản truyền thống đơn điệu hơn mang tính đơn sắc hơn.

Con số hàng chục triệu người dùng facebook, và hàng triệu người dùng zalo, chưa kể số người dùng blog, số website đang lưu hành là một con số cực lớn. Như vậy, số cá nhân, tổ chức tham gia vào hoạt động xuất bản nội dung số ở Việt Nam là rất lớn. Trong khi, nền xuất bản sách in truyền thống chỉ gói gọn trong một con số nhất định. Số người đọc sách hàng năm tăng không đáng kể, số đầu sách được xuất bản và phát hành cũng khá khiêm tốn.

Nếu nói về tính sáng tạo, rõ ràng nội dung số vượt trội hơn hẳn so với xuất bản sách truyền thống. Trong khi sách truyền thống đang bị trói buộc với đủ thứ quy phạm, quy chuẩn, một sản phẩm đặc thù vừa mang tính văn hóa, vừa mang tính sản phẩm hàng hóa thị trường, thì nội dung số được cập nhật liên tục, mọi lúc mọi nơi, từ mọi cá nhân đến đơn vị tổ chức, từ tính bỗ bã quần chúng đến hàn lâm… nó đa dạng, phong phú vô cùng. Cũng vì lẽ đó, người đọc, người xem và người tham gia vào việc xuất bản nội dung số, cũng như lĩnh hội nó, cần phải có một nền tảng nhất định về tri thức, quan điểm và cảm xúc, để có thể lựa chọn và tiếp thu. Tính bị động và chủ động trong tiếp nhận của người dùng vì thế mà cần hơn hết thảy. Người ta cần chọn lọc hơn, tỉnh táo hơn trong việc tiếp nhận. Thậm chí, trong cơn bão của nội dung số được lan truyền, đã dần phân chia thành các trào lưu và các nhóm người theo trường quan tâm từ nhu cầu cá nhân của họ.

 
Xuất bản truyền thống sẽ không mất đi, bởi vì đó là kênh lưu trữ thông tin ổn định lâu dài, thực thi văn bản có tính chất pháp lý, hợp đồng cam kết.... Còn nội dung số, như đã nói ở trên, phần nào đòi hỏi sáng tạo hơn, phóng túng và tự do hơn, do đó nội dung số sẽ mang tính chất giải trí, học tập, và tương lai gần sẽ là những kiến thức, nghiên cứu hàn lâm được phổ cập, đồng thời nội dung số cũng thể hiện một sức mạnh vô cùng đặc biệt, là liên lạc và trao đổi thông tin trực tiếp, làm cho thế giới dần mất đi khoảng cách địa lý.

 Những người tham gia vào xuất bản hai loại hình này cũng cần đáp ứng những điều kiện căn bản. Nếu như xuất bản sách truyền thống được thực hiện bởi một nhóm người mang tính ngành nghề nhất định, được chọn lọc, đào tạo và định danh. Nhóm này phải có vốn lớn hoạt động theo nguyên tắc khuôn khổ khoa học. Còn những người tham gia vào việc xuất bản nội dung số thì đa dạng, phong phú và tự do hơn, và đặc biệt không bị phụ thuộc vào tài chính.
Trong quá trình phát triển của mình, nội dung số mà bệ đỡ là công nghệ thông tin, viễn thông, thì nền tảng nội dung tri thức cũng phải đến từ sách in được xuất bản truyền thống. Người tham gia xuất bản nội dung số muốn có nội dung tốt, chắc chắn không thể thiếu một nền tảng tri thức vững mạnh mà nguồn gốc là từ sách in truyền thống.

Ngược lại, những người làm xuất bản truyền thống hiện nay, cũng cần đến nội dung số như là một phương tiện, để cập nhật xu thế của thời đại, nhu cầu trào lưu của người đọc để điều chỉnh phù hợp hơn với sản phẩm của mình. Thật ra, xuất bản điện tử cũng là một sự phát triển mới của xuất bản sách in truyền thống dựa trên kỹ thuật số.

Vấn đề là xuất bản sách in truyền thống hiện nay không còn mang tính thời thượng nữa, vì các thiết bị hiển thị nội dung số đang nhiều và dày đặc, nó phổ biến, và nội dung được tập trung hơn. Video cũng lên ngôi, hình ảnh được đầu tư và thu hút hơn bao giờ hết. Youtube là một ví dụ, hiện nay với tổng số 73 nước đang sử dụng. Trong đó, một ngày có 400 giờ video được upload trên YouTube, hơn 1 tỷ người truy cập trên thế giới với 9 tỷ giờ xem/tháng. 

Nội dung số phát triển và lớn mạnh, hiện hữu một cách dày đặc và phổ biến trên mọi thiết bị, làm cho loài người truyền tải "nội dung" nói chung dễ dàng và nhanh nhạy, tức thì hơn kể từ khi công nghệ được tích hợp thêm trên điện thoại thông minh, có thêm camera như một máy ảnh chuyên nghiệp. Thực tế là ngay chính nội dung số của truyền hình còn bị cạnh tranh, tức là bản thân nội dung số còn bị cạnh tranh để phát triển với chính nó. Đó là truyền hình thông thường không còn là căn bản cho con người cảm thụ video số nữa, mà ngày nay trên mọi phương diện, để có tồn tại video để dạy đào tạo...thậm chí đào tạo nghề nghiệp. Do đó bản thân nền giáo dục nội dung truyền thống cũng bị thay đổi theo. Kéo theo một hệ lụy là thay đổi luôn cả thói quen học tập và nghiên cứu của con người.

Xuất bản loại hình in có những khó khăn trong truyền tải thông tin cho con người, thời gian để truyền tải lâu hơn, kinh phí cho việc truyền tải lớn hơn. Còn việc cung cấp nội dung số không những là tốc độ nhanh, mà chi phí thấp, thậm chí là không đồng đều. Cho nên mọi đối tượng đều có thể cung cấp nội dung số được. Xét cho cùng thì loài người có được những giá trị như ngày nay, cũng bởi cách truyền tải thông tin qua nhiều thế hệ mà công nghệ ngày nay cho phép, thế giới phẳng thì tốc độ phát triển sẽ càng nhanh và mạnh mẽ hơn. Đó cũng là lý do cho thời gian, cho một sản phẩm ra đời mới, nó nhanh hơn quá khứ rất nhiều.
Biết đâu nội dung số ngày nay đang tiếp cận sẽ nhanh chóng thành cũ kỹ, và sẽ chuyển sang nội dung mới kiểu như nội dung tâm trí. Bởi vì nếu trí tuệ nhân tạo phát triển đến giai đoạn nào đó, thì con người còn không cần phải giao tiếp bằng các giác quan trên khuôn mặt nữa, mà có thể giao tiếp trực tiếp bằng bộ não, như vậy, nội dung số sẽ lại là sản phẩm truyền thống, kết nối bộ não để truyền tải thông tin./.