SÁCH BÁO VÀ SỰ THAY ĐỔI TRONG THỜI KỲ 4.0

Tôi còn nhớ ngày còn học đại học những giai đoạn năm 2002 - là một người say mê khoa học, thích đọc sách. Thực sự sách đã đem lại niềm say mê vào thế giới khoa học, vào những cuốn cẩm nang lịch sử loài người, hay lạc vào những cuốn sách nơi tận cùng thế giới, hay những kiến thức vật lý vũ trụ vĩ đại như thế nào. Cảm giác thời gian như bất tận trong những chiều không có tiết học tôi ngồi cả buổi trên thư viện, mượn sách báo đắm chìm tại 1 góc thư viện trong thế giới riêng của mình.

Thế rồi với tình yêu sách, bằng quan điểm “kinh doanh cái gì sẽ dư thừa cái đó”, ngày ra trường luôn có 1 giấc mơ đau đáu của tuổi trẻ, sau nhiều năm đi làm thuê cho các công ty lớn tên tuổi trên thế giới, với số vốn ít ỏi tôi đã lập 1 hệ thống kinh doanh sách trực tuyến vào cuối năm 2008 đến đầu năm 2012, với kinh nghiệm của mình hơn ai hết tôi hiểu sâu sắc hơn về ngành sách và văn hóa đọc sách của xã hội chúng ta.



Với tốc độ phát triển công nghệ cực kỳ nhanh như ngày nay, văn hóa đọc dường như đã thay đổi gần như hoàn toàn, thói quen đọc sách đã thay đổi khác xưa nhiều, tôi không còn bắt gặp những người cầm cuốn tiểu thuyết đắp chìm những nơi công cộng nữa, tôi cũng ko còn thấy ai sử dụng cả một ngày để tìm kiếm tài liệu sách báo, hay tạp chí.

Còn nhớ, khi thời kỳ đỉnh cao của hệ thống kinh doanh sách trực tuyến, có tháng doanh thu của chúng tôi lên tới cả tỷ bạc tiền sách được bán ra thị trường, có những ngày khách hàng đặt mua số lượng nhiều không xuể, việc chuyển phát sách đến tay người đọc trở nên nhộn nhịp không tưởng, các công ty chuyển phát nhanh coi chúng tôi là một trong những khách hàng vô cùng tiềm năng và to lớn, khi đó mới biết văn hóa đọc sách của người Việt lên đỉnh cao. Những cuốn sách “hot hòn họt” bán chạy như “tôm tươi” khách hàng gọi điện không ngừng nghỉ hỏi về sách. Những cuốn sách kỹ thuật không thể có ở trên mạng, khách hàng truy lùng và cầu cứu chúng tôi tìm cho họ bằng mọi giá có thể, chúng tôi tận tâm và vui vẻ chịu lỗ cho những đơn hàng mà khách hàng ham mê đọc sách như thế.



Rõ ràng, đọc sách là cách mà chúng ta học tập, là cách mà chúng ta giải trí, người viết sách thì chia sẻ kinh nghiệm, chia sẻ kiến thức có lẽ đó là điều tuyệt vời nhất mà không thể có được ở các trường học, mà tại trường học chỉ có thể định hướng, còn thật sự với tôi kiến thức đến chủ yếu từ sách báo và tạp chí nơi mà tác giả có những kiến thức uyên bác, họ phải mất cả đời người để truyền đạt cho người khác cho thế hệ sau. Còn người đọc có những khoảng lặng phiêu lưu trong trí tưởng tượng, những khung cảnh những không gian thời gian riêng mà khi đọc họ suy tư bằng ký ức riêng của mỗi người đã trải qua. Đó là sự sâu sắc của sách báo xưa.

Nhưng ngày hôm nay đã không còn những thói quen đó, con người đã dần chuyển sang một kỷ nguyên đổi mới về học hỏi kiến thức họ thay đổi thói quen lối sống và hành vi học tập cũng như giải trí.
Bạn hãy tưởng tượng trước kia khi bạn học tiếng anh bạn cần tra 1 từ mới, bạn phải loay hoay tìm xem cuốn từ điển đang ở đâu, mở nó ra và sử dụng hàm băm, liên tục bổ đôi 1 nửa còn lại của cuốn từ điển để tìm đến từ cần tìm kiếm, nhưng chưa dừng ở đó bạn cần nghe phát âm chuẩn đọc từ mới đó thì sao? – Không thể được, cuốn từ điển kia không thể giúp bạn được. Bạn có thể mất tới 15 phút để tra 1 từ mới mà bạn vừa gặp phải trên đường, hoặc thậm chí không thể vì bạn đang ko mang theo cuốn từ điển. Nhưng giờ đây công nghệ đã giúp bạn ngay lập tức trong vài giây đã có thể thành thục từ mới đó là gì, mà ngay cả câu bạn muốn dịch cũng trở lên sát nghĩa hơn, thậm chí nếu bạn cần dịch nguyên cả 1 hợp đồng 10 trang giấy thì điều đó cũng trở lên dễ dàng hơn bao giờ hết. Chưa dừng ở đó bạn có thể sử dụng 40 ngôn ngữ khác nhau cùng 1 lúc và vô cùng linh hoạt với công nghệ ngày nay.

Có lẽ công nghệ đã làm thay đổi văn hóa đọc bắt đầu từ những năm 2010, khi mà sự thay đổi chóng mặt của công nghệ, các thiết bị cầm tay trở nên rẻ tiền hơn, sở hữu nó trở nên đơn giản hơn dễ ràng hơn, và với sự thay đổi của thiết bị di động màn hình to hơn, sắc nét, và quan trọng hơn cả là thiết bị thông minh hơn ra lệnh bằng chạm, bằng vuốt ngón tay mà ko còn như các thiết bị thế hệ cũ khi mà phải sử dụng nút ấn, thao tác phức tạp để thực hiện 1 tác vụ.
Và yếu tố thứ 2 đã làm thay đổi hoàn toàn văn hóa đọc khi mà mạng xã hội ra đời, bất cứ ai cũng có thể viết có thể biên tập và có thể trở thành tác giả một nội dung chủ đề nào đó, và khi biên tập xuất bản nội dung dường như đều có ngay sự phản hồi tương tác để tác giả có thể chỉnh sửa ngay lập tức, các phiên bản được cập nhật tức thì cho phù hợp hơn, mà trước kia sách báo giấy không thể đạt được cấp độ như hiện tại.



Với cách tiếp cận tri thức và nguồn thông tin vô hạn như ngày nay thì thói quen đọc đã thay đổi hoàn toàn là điều dễ hiểu. Tuy nhiên cũng có những sự thay đổi khác biệt cả về nội dung, đó là trước kia người ta có thể đọc 1 bài báo hay 1 vấn đề dài hàng trăm trang sách, ngày nay đã thay đổi các tiếp nhận thông tin người ta thật khó có thể đọc 1 nội dung dài hàng trăm trang giấy nữa, và cũng thật khó để có thể đọc một bài viết mà không có hình ảnh hay video đi kèm trực quan hơn, để làm dc điều này chỉ có công nghệ mới cho phép, rõ ràng như vậy lượng thông tin được xuất bản hàng ngày tăng 1 cách chóng mặt, không một ai có thể tiếp cận hết được thông tin, nhưng ai cũng có nhu cầu đọc thông tin hay hấp dẫn, chính vì lượng thông tin nhiều nên buộc phải ngắn gọn hơn dễ hiểu hơn để hấp dẫn người đọc.

Công nghệ thay đổi, văn hóa đọc sách thay đổi, văn hóa học tập thay đổi, văn hóa giải trí cũng thay đổi theo, chúng ta đã giảm rất nhiều thời gian tới các lớp học ngoài giờ để tham gia học cập nhật kiến thức, vì việc học tập đã có các phần mềm trên thiết bị cầm tay, hay học tập cũng đc thông qua các chương trình video biên tập trên Youtube rất chuyên nghiệp bởi các giảng viên, các chuyên gia đầu ngành của bất cứ lĩnh vực nào, đôi khi bạn sẽ thành chuyên gia mà ko cần phải tham gia vào 1 trường lớp đặc biệt nào.

Đơn giản là bạn biết sử dụng công nghệ để đọc, học tập kiến thức nhanh nhạy thức thời điều này có lẽ đã dần thay thế người ta phải đọc những cuốn sách chuyên sâu, vì thông tin của mỗi cuốn sách có thể đã không còn sử dụng trong thế giới mới ngày nay. Vì vậy đọc sách báo không còn trở nên là duy nhất để nâng cao trí tuệ nữa, và thậm chí chỉ có tính giải trí nhiều hơn tính chuyên sâu, tất nhiên vẫn có rất nhiều cuốn sách mang tính chuyên ngành cao, mà cũng khó thể thay thế được với tác giả mới viết lên, song điều đó cũng không phải là rào cản vì những cuốn sách như vậy cũng sẽ sớm được đưa lên số hóa cho cả thế giới đọc nó bằng cách sử dụng công nghệ số, số hóa nội dung, người ta có thể sử dụng 1 thiết bị cầm tay nhẹ vài trăm gam, thay vì ôm cả cuốn sách nặng vài kg để đọc.

Và cuối cùng văn hóa đọc sách báo đã thay đổi còn có quá nhiều nguyên nhân, mà trong đó là sự tiện dụng của kết nối, cũng thay đổi mọi thứ với một chiếc điện thoại, 1 thiết bị cầm tay đã làm cho bất cứ ai cũng có thể trở nên thông thái hơn, và nó còn phục vụ hàng trăm việc khác như: cho công việc, cho giao tiếp, trao đổi học tập nhóm, cho tranh luận một chủ đề nào đó, cho nghiên cứu, cho du lịch, và cho đôi lứa yêu đương không còn khoảng cách.

Nguyễn Tuân – ngày 18 tháng 12 năm 2018.